منهول یا همان «آدم رو»، به محفظه یا کانال هایی اطلاق میشود که شرایط لازم را بمنظور بازدید، تعمیر و آنالیز خطوط زیرزمینی فاضلاب، انتقال کابلها و یا شبکه آبرسانی فراهم می کند. همچنین در نقاطی که تأسیسات شهری زیرزمینی نصب شده است نیز از منهول (در جنس های مختلف) استفاده میشود. بطور کلی میتوان گفت که منهول ها هرچند که ساختار چندان پیچیده ای ندارند؛ اما می توانند موجب از بین رفتن پیچیدگی های زیادی در شبکه فاضلاب و آبرسانی زیرزمینی باشند.

هر منهول البته از بخش های مختلفی تشکیل شده است. اما کلیت ساختار آدم رو به یک درپوش معمولاَ کامپوزیتی، بدنه پلی اتیلن و یک کفی مربوط باشد.  

نقاط نصب منهول ها

پیشتر بیان کردیم که به منظور دسترسی به شبکه ها و خطوط زیرزمینی از منهول استفاده میشود. این مسیرهای زیرزمینی میتواند اعم از: خطوط انتقال کابل و فیبرها، شبکه های آبرسانی و خطوط جمع آوری و انتقال فاضلاب باشد. اما این نکته همواره ذهن افراد را درگیر خود میکند: همه‌ی مسیرها دارای مسیر، زوایا و شیبهای یکسانی نیستند؛ پس تکلیف نصب منهول ها چه خواهد شد؟!. در پاسخ به این سوال میتوان گفت که نصب منهول ها در نقاط زیر انجام میشود:

• هرگاه در لاین های مستقیم، طول شبکه زیاد باشد؛ به ازای فواصل هر 22 الی 26 متر از یک منهول فاضلابی استفاده میشود.
• بمنظور دسترسی به شیر قطع کن در مجرای فاضلاب و لوله های آبرسانی
• در تمامی نقاطی که تغییر زاویه (بیش از 30 درجه) در مسیر لوله کشی ها وجود دارد. تا با استفاده از منهول، بتوان به اتصالات کنج ها دسترسی داشت.
• بکارگیری آدم رو در اتصال یک یا چندین خط فرعی و انشعابی به خط اصلی و با حجم بیشتر
• استفاده از منهول فاضلاب در نقاطی که دارای شیب است. (جهت شیب مهم نیست)

انواع منهول فاضلاب

منهول های فاضلابی قابلیت تولید در جنس ها و اندازه های مختلف را دارا می باشند. در حقیقت میتوان گفت که بسته به پارامترهای مورد نیازی همچون: شرایط محیطی پروژه، قطر مورد نیاز، ارتفاع منهول فاضلاب، جنس بدنه، میزان اسیدیته سیال، تغییرات دمایی، مواد شیمیایی موجود در سیال و ...، نوع و جنس آدم رو تعیین میشود.

بدنیست بدانید که غالباَ از متریالهایی نظیر: «پلی اتیلن»، «کامپوزیت»، «فلز»، و «آجر» و «بتن» در طراحی و ساخت تونل آدم رو استفاده میشود. در این میان استفاده از منهولهای بتنی و بخصوص آجری (با توجه به معایب و نقصان های فراوانشان)، امری کاملاَ منسوخ شده بشمار می‌آید. این در حالیست که امروزه، انواع آدم رو پلی اتیلنی یکه تاز به تمام معنای بازار هستند!

منهول پلی اتیلن

منهول های پلی اتیلن یا پلاستیکی فشرده، به عنوان بهترین و محبوبترین مدل آدم رو ها شناخته میشوند. منهولهای فاضلابی پلی اتیلن، خود به دو دسته «آدم رو تک جداره پلی اتیلن» و «منهول دوجداره پلی اتیلن» قابل تقسیم بندی هستند.

منهول پلی اتیلنی تکجداره: این نوع آدم رو عمدتاَ تا ارتفاع 2 الی 2.5 متر قابلیت ساخت دارند. تا ارتفاع یاد شده، نوع تولید بصورت یکپارچه می باشد. اگر نیاز به ساخت منهولهای تکجداره با ارتفاعی بیشتر از 2.5 متر باشد، حتماَ و حتماَ این مدل تجهیزات بایستی به صورت تکه ساخته شود. رایزر (بدنه)، سطوح کفی و تونل و سرپوش، سه بخش منهول پلی اتیلن تکجداره 3 تکه می باشد.

منهول دوجداره پلی اتیلن: آدم رو دوجداره پلی اتیلنی به مراتب قابلیت فشارپذیری، ضدضربگی، استحکام و مقاومت خمشی بیشتری را در قیاس با انواع مدلهای تکجداره دارد. به همین دلیل مخصاَ از قیمت بیشتری نیز برخوردار هستند. چنانچه قصد استفاده از منهول را «در سطح دبی و فشار بالا» و یا در «حجم سفارش بسیار زیاد» دارید، خرید منهول پلی اتیلن دوجداره بهترین انتخاب خواهد بود. چرا که هم استحکام بیشتری دارد؛ هم در حجم زیاد مقرون به صرفه‌تر خواهد بود. و هم دست طراح را برای تولید در ارتفاع های زیاد باز میگذارد. 

منهول کامپوزیت

آدم رو کامپوزیت (frp manhole) تقریباَ تمامی ویژگیهای استحکامی و ضدضربگی مدلهای پلی اتیلنی را دارا می باشد. اما به دلیل قیمت بسیار بیشتر منهول کامپوزیت (حدوداَ دو الی سه برابر مدلهای پلی اتیلنی)، با استقبال چندان زیادی در بازارهای جهانی روبرو نیستند. طول عمر مخازن و منهول های فایبرگلاسی بسیار زیاد و قابل توجه است. ضمناَ خاصیت هیدرولیکی و روند نصب و بهره برداری نیز در منهول کامپوزیت مناسب می باشد.

همچنین به یاد داشته باشید که استفاده از چسب های معمولی، میتواند موجب باز شدن بدنه آدم رو کامپوزیت شود. لذا احتمال نشتی در گذر زمان و در مدلهای فایبرگلاسی، اجتناب ناپذیر است. مگر آنکه از چسبها و واشرهای آب بندی قدرتمندی انجام گیرد.

منهول آجری (brick manhole)

استفاده از منهولهای آجری امروزه کاملاَ منسوخ شده می باشد. چرا که دارای معایب متعددی همچون:

• ضعف شدید در مقابل سیالات فاضلابی اسیدی و شیمیایی
• نشتی های پیاپی فاضلاب در گذر زمان
• زمانبر بودن فرآیند ساخت منهول آجری
• عدم آب بندی مناسب
• قابلیت بهره گیری از منهول آجری تا ارتفاع فقط 3 متر!
• عملکرد بسیار بد در برابر تکانه های شدید
• هزینه‌ی بالای ساخت در پی استفاده زیاد از مصالح بنایی
• ماندگاری محدود
• نیاز به تعمیرات دائمی و …

می باشد. عمدتاَ منهول فاضلاب آجری به صورت مدور، طراحی و ساخته میشود.

منهول فاضلاب بتنی

منهول فاضلاب بتنی همواره به دو صورت پیش ساخته و درجا ساخت، قابلیت طراحی و راه اندازی را دارند:

منهول بتنی درجا ساخت: این منهولها با استفاده از مصالح بنایی ساخته میشوند. به دلایل مختلفی نظیر: خوردگی، مقاومت پایین در برابر سیالات اسیدی و قلیایی، خاصیت ضد ضربگی بسیار پایین، عدم آب بندی مناسب و داشتن هزینه های ابتدایی زیاد برای طراحی و راه اندازی، ساخت این نوع آدم رو بسیار کاهش یافته است. چرا که همواره نیاز به مراقبت های زیاد و تعمیرات پیاپی در گذر زمان دارند. و ایجاد اشکلات فراوان در منهول فاضلاب بتنی، امری کاملاَ اجتناب ناپذیر است.

به تمام این موارد، ضریب زبری بالا و عدم دفن و ساخت در ارتفاع های بسیار زیاد را اضافه کنید!!. در حقیقت با توجه به ضریب بالای سازه های بتنی درجاساخت، مواد جامد و گل و لای فاضلاب ها دائماَ در کف منهولهای بتنی گیر می کنند. عملکرد این مدل آدم رو در برابر زلزله و تکانه های شدید نیز بسیار ضعیف است!

منهول فاضلاب پیش ساخته بتنی: آدم رو پیش ساخته بتنی مدلی بسیار مناسبتر و پیشرفته تر از سازه های آدم روی درجا ساخت هستند. چرا که دارای مزایای متعددی همچون: امکان ساخت تونل آدم رو در ابعاد و قطرهای متنوع، ظاهر مناسب، قیمت مقرون بصرفه منهول پیش ساخته بتنی، قابلیت تحمل فشارهای بالا، مقاومت چشمگیر در مقابل بارهای وارده‌ی ترافیکی، سرعت اجرای مناسبتر در مقایسه با مدلهای درجا ساخت، آب بندی و واشربندی قابل توجه و ... می باشند.

گرچه در همین مئلها نیز مشکل ضریب زبری و هیدرولیکی بالا، وزن نسبتاَ زیاد، استحکام کم در برابر سیالات خورنده اسیدی و قلیایی و اتصالات نه چندان مناسب، همچنان پابرجاست.

انواع آدم رو بر اساس نوع کارایی

آدم رو ها از هر جنسی هم که باشند، قطعاَ برای استفاده در کاربری های خاصی مورد استفاده قرار میگیرند. چنانکه هم برای نصب درمسیر انشعاب های اصلی و فرعی فاضلابی (در دبی های مختلف) و یا پروژه های متنوع آبرسانی کاربرد دارند. هم منهول ها در خطوط انتقال کابل ها و تأسیسات شهری مربوط به برق مورد استفاده قرار میگیرند. و هم در مسیر و شبکه های انتقال کابلهای نلفن و مخابرات و انتقال فیبرهای نوری قرار داده میشوند. در ادامه به بررسی برخی از این مدلها خواهیم پرداخت.

منهول برق

آدم رو برق به جهت پوشش دهی و فراهم آوردن امکان دسترسی به خطوط انتقال لوله ، تأسیسات شهری و کابل های برق زیرزمینی مورد استفاده قرار میگیرند. منهول برق هم به گونه «منهولهای فاضلابی دارای سطح کفی» و هم به شکل «آدم رو بدون کفی» قابلیت طراحی و تولید را دارند. فرم تولید این نوع منهول فاضلابی، اکثراَ به صورت مکعبی می باشد.

منهول های برق که نیاز به دفن در عمق های زیاد را دارند، غالباَ از متریال های «کامپوزیت»، «پلی اتیلن» و «فلز گالوانیزه گرم» ساخته میشوند. همچنین در صورت دفن در عمق های محدود میتوان از آدم رو برق پیش ساخته بتنی نیز استفاده نمود.

منهول مخابراتی

به دلیل ساخت منهول های مخابراتی به گونه‌ی تک جداره، ارتفاع تولید این آدم رو ها در بازه های متراژی 400 تا 1800 میلیمتر خواهد بود. سه مزیت عمده‌ی منهول مخابراتی مربوط به ویژگی های زیر است:

• با استفاده از آدم رو مخابراتی، موجب صرفه جویی در زمان و توان بازرسان و تعمیرکاران میشود. همچنین ایمنی افراد ورود کننده به منهول (بمنظور بازرسی) نیز افزایش خواهد یافت.
• بازرسی دوره ای توسط دسترسی منهول مخابرات، از فرسوده شدن حجم زیادی از کابلهای مخابرات برق و مخابرات جلوگیری شود. درغیر اینصورت شاهد قطعی های انرژی زیادی خواهیم بود و هزینه های تعمیر نیز سرسام آور خواهد شد!!
• همچنین با کاورینگ کابلها و تأسیسات مخابراتی، هزینه های ناشی از نگهداری به شدت کاهش می یابد.

برای استحکام هرچه بیشتر و محافظت عالی از کابلهای مخابراتی و فیبرهای نوری، در ساخت آدم رو مخابراتی از پلی اتیلن دوجداره استفاده می شود. همچنین قطر دهانه منهول مخابراتی غالباَ حداقل 700 میلیمتر و تا حداکثر 1800 میلیمتر خواهد بود.

منهول فاضلاب

منهول فاضلاب پلی اتیلن، بطور کلی به عنوان پراستفاده ترین مدل در میان انواع آدم رو شناخته میشود. از آدم رو فاضلابی، علاوه بر استفاده در خطوط جمع آوری و انتقال فاضلاب، در مجراها و مسیرهای پروژه های آبرسانی نیز دارای کاربردهای فراوانیست. البته توصیه میشود پیش از خرید انواع منهول فاضلاب، حتماَ به نکات زیر توجه نمایید:

• این مدل آدم روها بایستی در نهایت کیفیت بدنه و دقت در آب بندی تولید شوند. چرا که در صورت ضعیف بودن منهول فاضلاب، امکان انواع نشتی، آلودگی محیط زیست و انتشار بوهای شدیداَ بد وجود خواهد داشت.
• برخی از تولید کنندگان سودجو در هنگام تولید منهول پلی اتیلن فاضلاب ، به مواد اولیه پلیمری، ماده «گرانول» اضافه میکنند. این کار موجب کاهش هزینه های ساخت و سود بیشتر میشود. اما در مقابل، کیفیت این مدل آدم رو ها به شدت کاهش یافته و طول عمر دستگاه ها نیز به شکل قابل توجهی کم میگردد. بطور کلی ساخت منهول ها از جنس لوله کاروگیت، بیش از سایر متریالها پیشنهاد میشود.
• منهول فاضلاب تک جداره در قیاس با مدلهای دوجداره از استحکام و فشار پذیری کمتری برخوردار هستند. بنابراین با توجه به استحکام بالای منهول دوجداره فاضلاب، بهتر است از این مدل ‌آدم رو بهره بگیرید تا انتقال فاضلاب در دبی های بالا بدون هیچ مشکلی انجام گیرد.
• همچنین وجود آدم رو فاضلاب، شرایط خروج گازهای قابل توجهی را از طریق پوشش سوراخدار فراهم می کند. در نتیجه سبب تهویه جریان فاضلاب و مواد های مخلوط با آن میگردد.